Het zonneberg gangenstelsel is een deel van de St. Pietersberggangenstelsels en dankt haar naam aan de boven de ingang liggende hoeve Zonneberg. De hoeve zelf kreeg haar naam Zonneberg van de bouwer Emanuel Duchateau. Duchateau was aanvankelijk pachter van de nabijgelegen hoeve Lichtenberg. Na een ruzie met de eigenaar besluit hij op eigen grond nieuwbouw te plegen en zo ontstaat in 1873 de hoeve Zonneberg. De naam Zonneberg kiest hij naar analogie van de Lichtenberg. Het bijzondere aan deze hoeve is dat ze meteen als carréhoeve is gebouwd, iets dat vrij uitzonderlijk is.

Dit gedeelte heeft niet altijd de naam Zonneberg gedragen want vroeger droeg het stelsel de naam De Benedenberg en Slavante werd De Bovenberg genoemd. Noord werd De Berg van Ceulen genoemd. Pas later, in de jaren ’30 van de vorige eeuw, werden door ir. D.C. van Schaïk de namen Zonneberg, Slavante en het Noordelijk gangenstelsel geïntroduceerd. 

De Zonneberggroeve heeft oorspronkelijk nooit een eigen ingang gehad. De ingang die we vandaag de dag gebruiken is pas ontstaan in 1873 toen de eigenaar van de groeve opdracht gaf een ingang te maken zodat de groeve makkelijker geëxploiteerd kon worden. De eigenaar keek namelijk met jaloerse blikken naar de zeer lucratieve toeristische exploitatie van het ernaast gelegen Slavantenstelsel. Aangezien de groeveingang en de Hoeve in dezelfde periode is zijn ontstaan is het aannemelijk dat de hoeve gebouwd is van de mergel die vrijkwam bij het maken van de ingang en het erachter liggende gebied (o.a. de gangen rond de Bakkerij en de Cardoenkwekerij).

Opvallend is dat op bijna exact dezelfde plaatsten als waar nu de A-,B, en C-muren staan, eind 1800 ook al muren stonden. Dit om te voorkomen dat de concurrerende gidsen in elkaars gebied en bezienswaardigheden konden betreden. Het zonnebergstelsel grenst in het zuiden aan de restanten van het Slavante stelsel en in het noorden aan het Noordelijk gangenstelsel waarvan het gescheiden is door een instortingsgebied. Aan de westzijde bevond zich vroeger nog de Zwarte berg en meer naar het noord-westen de Wilde berg. De laatstgenoemde vormde vroeger naar alle waarschijnlijkheid één geheel met het gebied dat vanuit het noorden is ontgonnen, het zogenaamde St. Pieterse gedeelte. De Zwarte berg was ontgonnen vanuit Slavante.

Het eigenlijke Zonneberg gangenstelsel is ontstaan door een ontginning vanuit het Slavante stelsel (het Stas gedeelte) en vanuit het noorden (het St Pietersegedeelte). Deze twee ontginningen kwamen elkaar in het gebied van de tweede Pompenkamer en de Muzen tegen. In dit gebied zijn verschillende opschriften te vinden die hieraan herinneren. Later, hoofdzakelijk eind 1800/begin 1900, zijn nog verschillende kleinere gedeelten ontgonnen (o.a. het ingang/bakkerij/cardoen kwekerij gebied, het gebied rond het museum en het uitgediepte gebied rond de Begijnenkamer en nog enkele kleinere gebieden) waardoor het stelsel haar uiteindelijke vorm kreeg. Aangezien de “Stas” opschriften spreken van een “doorbraak” wordt ervan uitgegaan dat het St. Pieterse gedeelte ouder is.

Ondanks dat het grootse gedeelte van het Zonenbergstelsel in de 16e eeuw is ontstaan zijn de meeste bezienswaardigheden van recentere datum. Dit is enerzijds te danken aan de sinds rond 1900 naar Slavante voorbeeld ontstane afbeeldingen en dergelijke om de toeristische exploitatie (zo telt het stelsel maar liefst twee musea!) aantrekkelijker te maken, en anderzijds door de voorzieningen die ten tijde van de tweede wereldoorlog zijn ingericht. Deze periferie van het Slavante stelsel, wat het toen nog was, lag het verst van de ingang af en trok dus bezoekers die het punt het verst van de ingang af wilde bezoeken. Hij die echter verder kijkt dan de toeristische verfraaiingen, komt een enorme hoeveelheid oude opschriften, inscripties en tekeningen tegen. Meestal van bezoekers die door de eeuwen heen de groeve hebben bezocht want sinds de vroegste ontginningen van dit stelsel werd het bezocht door toeristen.